Tranh dân gian Đông Hồ

Làng Đông Hồ nằm ven sông Đuống, cách Hà Nội chừng 40 km về phía đông, xưa gọi là Đông Mại (hay Mái) thuộc tổng Hồ, huyện Siêu Loại, trấn Kinh Bắc (nay là làng Song Hồ, huyện Thuận Thành, Hà Bắc). Đông Hồ có truyền thống nghệ thuật lâu đời. Thuộc đất cũ làng ven sông nay còn lại vài tấm bia đá trên nền chùa cổ.

Bia dựng từ thời nhà Mạc (thế kỷ 16), cho ta ước đoán tuổi làng. Trên trán tấm bia "Đô Hồ Tự Bi", khắc năm 1680, có chạm trong hình mặt nguyệt một đôi chuột đang giã gạo. Vì chuột cũng là đề tài quen thuộc trong nghệ thuật dân gian, ta có ít nhiều căn cứ để suy rằng Đông Hồ đã từng có nghề vẽ tranh dân gian, và tranh có liên hệ tới ngôi chùa. Ngày nay, nghề in tranh khắc gỗ ở Đông Hồ không còn nhộn nhịp như xưa, tuy vây, nhiều gia đình ở đây vẫn còn giữ được hàng trăm ván khắc cổ, coi là của gia bảo, và hàng năm vẫn đem ra in lại thành những tranh mới, khi có khách đặt hàng.

 Tranh Đông Hồ in bằng tay trên bản gỗ khắc nổi. mỗi màu in có ván khắc riêng (ngoại lệ, cũng có tranh tô màu phẩm bằng tay). Giấy in là giấy dó, thường phủ một lớp phấn điệp hơi óng ánh, rất độc đáo.

 Màu mực in chế từ những nguyên liệu cây cỏ đất đá dễ kiếm quanh vùng, đen chế từ than lá tre khô, màu vàng từ hoa hoè hay quả dành dành, xanh lam chiết từ lá chàm, đỏ tươi là bột son, còn trắng thì dùng vỏ trai sò nghiền mịn.

 Tranh Đông Hồ chỉ bán trong dịp Tết Nguyên Đán, cho nên cả hình thức (nét vẽ, màu sắc) lẫn nội dung đều hợp tiết xuân, và phản ảnh khát vọng dân gian được sống phong lưu sung túc. Đây là một loại hình nghệ thuật mang bản sắc dân tộc đâm đà, có truyền thống sản xuất và thưởng thức hàng mấy trăm năm.